زمانی که التهاب و عفونت لثه دارید احتمالاً موقع مسواک زدن دچار خونریزی لثه می‌شوید یا این که تنفستان بدبو است. این مرحله‌ی اولیه‌ی بیماری لثه ژنژویت نام دارد و در صورتی که درمان نشود، بیماری به نام پریودنتیت ایجاد می‌شود که بافت اطراف دندان را دچار مشکل می‌کند. در صورتی که پریودنتیت را بدون درمان رها کنید، استخوان آرواره دچار آسیب می‌شود و فضاهای کوچک بین لثه و دندان باز می‌شود. دندانتان ممکن است بپوسد و درنهایت هم بیفتد.
لثه‌ای که سالم باشد صورتی‌رنگ و محکم است و دندان را به خوبی در جای خود نگه می‌دارد. همچنین، چنین لثه‌ای در صورتی که لمس شود یا هنگام مسواک زدن، خونریزی نمی‌کند.بیماری لثه همیشه با درد همراه نیست و ممکن است شما از وجود این مشکل خبر نداشته باشید. پس خیلی مهم است که به طور منظم چکاپ کنید.
علائم التهاب و عفونت لثه
نشانه‌های اولیه‌ی بیماری لثه عبارتست از:
- قرمزی و تورم لثه‌ها
- خونریزی بعد از مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان
به این مرحله از بیماری لثه، ژنژویت می‌گویند.
نشانه‌های پیشرفت التهاب و عفونت لثه(پریودنتیت)
اگر ژنژویت بدون درمان رها شود، لثه و استخوان اطراف دندان هم دچار مشکلی به نام پریودنتال یا پریودنتیت می‌شود. نشانه‌های پریودنتیت عبارتند از:
- تنفس بدبو یا هالیتوزیس
- مزه‌ی بد دهان
- دندان لق و پوسیده‌ای که غذا خوردن را مشکل می‌کند.
- آبسه‌ی لثه یعنی تجمع عفونت زیر لثه یا دندان
- خونریزی و درد لثه
- زخم دردناک
- تحلیل لثه‌ی بین دندان‌ها
- احساس مزه‌ی فلز در دهان
- ترشح بزاق اضافی
- مشکل در بلعیدن یا تکلم
- تب
عفونت لثه در کودکان
یکی از مهمترین عواملی که سبب عفونت لثه در کودکان می باشد رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان است.
بیماری های پریودنتال در کودکان
در ادامه به انواع بیماری های لثه در کودکان اشاره می کنیم.
التهاب خفیف لثه (ژنژویت)
ژنژویت که اصطلاحا به آن التهاب خفیف لثه می گویند. از نشانه های اصلی التهاب خفیف لثه قرمزی وخونریزی در لثه می باشد. این بیماری را می توان با منظم مسواک زدن و نخ دندان کشیدن پیشگیری و درمان نمود.
در موارد نادر ممکن است به طور ناگهانی عارضه‌ای به نام ژنژویت زخمی نکروز دهنده‌ی حاد (ANUG) ایجاد شود. در این مورد ممکن است عفونت به همه‌ی قسمت‌های لثه منتشر شود و حتی استخوان آلوئولار اطراف دندان را هم درگیر نماید. در این صورت ممکن است چنین مشکلاتی ایجاد شود:
- لثه‌های بین دندان‌ها به طور کامل از بین می‌رود و خراب می‌شود.
- زخم‌های دهان، حفره‌های دائمی در لثه‌ها به جای می‌گذارند.
- دندان‌ها لق میشوند.
نشانه‌های این عارضه معمولاً خیلی شدیدتر از مشکل لثه هستند و در صورتی که در مرتبه‌ی اول ابتلا به آن، درست درمانش نکنید دوباره عود می‌کند. حتی ممکن است بوی بد دهان شما دائمی شود. در موارد بسیار نادر ممکن است قانقاریا ایجاد شود که حتی لب‌ها و گردن را هم فرا بگیرد. البته این اتفاق زمانی می‌افتد که بافت‌ها شروع به مردن کنند و همین طور رها شوند. پس در صورت بروز این مشکل، باید سریعاً بافت‌های مرده را برداشت.
التهاب شدید لثه (پریودنتیت)
بیماری التهاب لثه بیشتر در بین جوانان و نوجوانان دیده شده است و معمولا در بین دندان های آسیاب اول رایج است. التهاب شدید لثه سبب ازبین رفتن استخوان فک می شود. اگر دچار بیماری پریودنتیت شدید می توانید با مسواک زدن روزانه و رعایت بهداشت دهان و دندان از پیشرفت آن جلوگیری کنید.
درمان التهاب و عفونت لثه
این بیماری حتماً باید توسط دندانپزشک درمان شود. اما اگر پیش از دسترسی به دندانپزشک به درمانگاه مراجعه کردید، می‌توانند تا زمان دسترسی شما به متخصص دندانپزشک، برای شما درمان‌هایی انجام دهند. علاوه بر رعایت بهداشت دهان و دندان، درمان این عارضه شامل مصرف آنتی‌بیوتیک، مسکن و انواع دهانشویه‌ها است.
بیماری‌های لثه عوامل مختلفی دارند اما مهمترین عامل ایجادکننده‌ی چنین مشکلاتی، بهداشت ضعیف دهان و دندان است. وقتی بهداشت دهانی ضعیفی دارید، یعنی به طور صحیح و منظم مسواک نمی‌زنید، پلاکها روی دندان‌ها جمع میشوند.
درمان عفونت دندان با مترونیدازول و آموکسیسیلین
اگر ANUG دارید درمان شما ممکن است شامل آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل مترونیدازول یا آموکسیسیلین باشد. معمولاً باید به مدت سه روز این داروها را مصرف کنید. البته دقت کنید که آموکسیسیلین برای افرادی که به پنیسیلین حساسیت دارند مناسب نیست.
مترونیدازول با الکل واکنش می‌دهد و حال شما را خراب می‌کند. پس وقتی مترونیدازول مصرف می‌کنید تا ۴۸ ساعت بعد از اتمام دوره‌ی درمان، از مصرف الکل اجتناب کنید.
عوارض جانبی مترونیدازول و آموکسیسیلین عبارتند از احساس بیماری، استفراغ و اسهال.
درمان عفونت لثه با داروهای مسکن
پاراستامول (استامینوفن) و ایبوپروفن رایج‌ترین داروهای مسکن هستند و بدون نسخه هم به فروش می‌رسند اما برای هر کسی مناسب نیستند، پس قبل از مصرف حتماً بروشور داخل جعبه یا دستور مصرف را بخوانید.
درمان عفونت لثه با دهانشویه‌ها
دهانشویه‌های حاوی کلرهگزیدین یا هیدروژن پروکسید هم برای درمان ANUG استفاده میشوند و آن‌هایی که حاوی کلرهگزیدین هستند بدون نسخه هم به فروش می‌رسند اما به اندازه‌ی دهانشویه‌های حاوی هیدروژن پروکسید موثر نیستند. قبل از مصرف دهانشویه‌ها حتماً دستورالعمل استفاده را بخوانید چون بعضی از آن‌ها را باید پیش از استفاده، با آب رقیق کرد.
دهانشویه‌های ضدعفونی‌کننده‌ی حاوی کلرهگزیدین یا هگزتیدین بدون نسخه در داروخانه‌ها موجود است. اما در این مورد هنوز تفاوت نظر وجود دارد که آیا استفاده از دهانشویه برای افرادی که لثه‌های سالمی دارند هم لازم است یا نه. دهانشویه‌ها نمی‌توانند پلاک‌های موجود را از بین ببرند؛ فقط مسواک منظم و استفاده از نخ دندان می‌تواند این کار را انجام دهد.
دندانپزشک اگر بداند که دهانشویه ممکن است بتواند از تجمع پلاکها روی دندان جلوگیری کند، توصیه می‌کند از دهانشویه استفاده کنید. پس در مورد نحوه‌ی استفاده و مناسب‌ترین نوع دهانشویه با دندانپزشک خود مشورت کنید.
اگر از دهانشویه‌های حاوی کلرهگزیدین به طور منظم استفاده کنید ممکن است دندان‌هایتان قهوه‌ای شود؛ به همین دلیل دهانشویه‌ی حاوی کلرهگزیدین را نباید بیش از چهار هفته مصرف کنید. بین مسواک زدن و استفاده از دهانشویه‌ی حاوی کلرهگزیدین دهانتان را به طور کامل بشویید چون بعضی اجزای خمیردندان‌ها از تاثیر دهانشویه جلوگیری می‌کنند.
برداشتن پلاک از سطح دندان ها
دهان پر از باکتری است و این باکتری‌ها با بزاق ترکیب میشوند و یک لایه‌ی چسبناک روی دندان‌ها به نام پلاک ایجاد می‌کنند. وقتی غذاها و نوشیدنی‌های غنی از کربوهیدرات مصرف کنید (یعنی غذاهای شیرین و نشاسته‌ای)، باکتری‌های موجود در پلاکها کربوهیدرات‌ها را به انرژی مورد نیاز خودشان تبدیل می‌کنند و در همان زمان اسید هم تولید می‌کنند. در طول زمان، این اسید شروع به تجزیه‌ی سطح دندان و ایجاد پوسیدگی می‌کند. باکتری‌های دیگر درون پلاکها هم ممکن است لثه را تحریک کنند و منجر به ایجاد التهاب و زخم شوند.
برداشتن پلاک از سطح دندان‌ها توسط مسواک زدن و استفاده از نخ دندان، معمولاً کاری ساده است، اما در صورتی که این کار را به تعویق بیندازید، ماده‌ی سختی به نام تارتار ایجاد می‌شود که نمی‌توان آن را از بین برد. تارتار خیلی خیلی محکم‌تر از پلاک به دندان‌ها می‌چسبد و فقط دندانپزشک است که می‌تواند آن‌ها را جدا کند.
بهداشت دهان و دندان
- مسواک زدن دندان‌ها هر شب به عنوان آخرین کار قبل از رفتن به رختخواب به مدت ۲ دقیقه، و حداقل روزی یکبار. مهم هم نیست که از مسواک معمولی یا الکتریکی استفاده کنید، فقط مسواک بزنید. البته بعضی افراد احساس می‌کنند کار نظافت دندان‌ها با مسواک الکتریکی راحت‌تر است.
- استفاده از خمیردندان با میزان مناسب فلوراید که مانع پوسیدگی دندان‌ها می‌شود.
- استفاده از نخ دندان به طور روزانه قبل از مسواک زدن.
- ترک سیگار
- چکاپ منظم دندان‌ها نزد دندانپزشک، حداقل هر ۱ تا ۲ سال، اما اگر لازم است بیشتر هم می‌تواند باشد.
جرم‌گیری و پولیش دندان
برای از بین بردن پلاک و تارتار روی دندان‌ها دندانپزشک ممکن است از پولیش و جرم‌گیری استفاده کند. این شیوه یک روش تمیزی حرفه‌ای دندان است که توسط متخصص انجام می‌شود. دندانپزشک با استفاده از ابزار مخصوصی پلاک و تارتار را از روی دندان شما می‌تراشد و سپس برای از بین بردن لکه‌ها و رنگ‌ها دندان شما را پولیش می‌کند.
اگر روی دندان شما پلاک و تارتار خیلی زیادی جمع شده باشد ممکن است به بیش از یک بار جرم‌گیری و پولیش نیاز داشته باشید. هزینه‌ی پولیش و جرم‌گیری بر اساس کاری که باید انجام شود متغیر است پس پیشاپیش در این خصوص سوال کنید.
جرم‌گیری عمیق دندان‌ها یا روت‌پِلَنینگ
در برخی موارد ممکن است نیاز به استفاده از این روش باشد؛ در این روش، زیر لثه‌های شما به صورت عمقی تمیز می‌شود تا باکتری از روی ریشه‌ی دندان شما برداشته شود. پیش از شروع این روش به بی‌حسی موضعی نیاز دارید.
درمان‌های دیگر التهاب لثه
اگر مشکل لثه‌ی شما خیلی شدید باشد ممکن است نیاز به درمان‌های دیگری مانند جراحی پریودنتال داشته باشید. حتی در برخی موارد نیاز است تا دندانی که تحت تاثیر بیماری قرار گرفته، کشیده شود.
دندانپزشک در مورد درمان‌های مورد نیاز و شیوه‌ی انجام آن‌ها به شما توضیح می‌دهد و در صورتی که نیاز باشد شما را به یک متخصص ارجاع خواهد داد. در صورتی که درمان شما شامل جراحی یا روت‌پلنینگ باشد، اگر نیاز بود دندانپزشک برایتان آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
ترک سیگار
سیگار کشیدن و استعمال دخانیات یکی از مهمترین عوامل خطرساز بیماری‌های لثه است. بنابراین ترک سیگار می‌تواند به شدت بهداشت دهان شما را بهبود دهد.همچنان که در بالا ذکر شد، در صورتی که دچار ژنژویت هستید و اقدام به برداشتن پلاک و تارتار از روی دندان‌های خود نکنید، بیماری شما بدتر می‌شود و دچار پریودنتیت خواهید شد. اگر پریودنتیت هم درمان نشود مشکلات بسیار زیادی برای شما پیش خواهد آمد که عبارتند از:
- عود آبسه‌ی لثه (تجمع دردناک عفونت)
- افزایش ریسک آسیب به لیگامنت‌های پریودنتال (بافتی که دندان را به حفره‌ی خود متصل نگه می‌دارد)
- افزایش آسیب استخوان آلوئولار و تحلیل آن (استخوان آرواره که حفره‌ی دندان در آن قرار دارد.)
- تحلیل لثه
- لق شدن دندان
- خراب شدن و از بین رفتن دندان
چه کسانی به عفونت لثه مبتلا میشوند؟
علاوه بر افرادی که بهداشت دهانی ضعیفی دارند، موارد دیگری هم هست که فرد را در معرض چنین مشکلی قرار می‌دهد:
- استعمال دخانیات
- سن: هرچه سن بالاتر رود احتمال بروز مشکلات لثه بیشتر می‌شود.
- دیابت: عارضه‌ای مادام‌العمر که باعث می‌شود سطح قند خون فرد بیش از حالت نرمال باشد.
- بارداری: تغییرات هورمونی می‌توانند باعث شوند لثه نسبت به تجمع پلاک مستعدتر شود.
- ضعف سیستم ایمنی: برای مثال در اثر HIV یا AIDS یا درمان‌های خاصی مثل شیمی‌درمانی.
- سوء‌تغذیه: وقتی رژیم غذایی فرد دارای مقدار کافی مواد مورد نیاز نباشد این اتفاق می‌افتد.
- استرس
به خصوص اگر از داروهایی استفاده می‌کنید که باعث خشکی دهان می‌شود (داروهای ضد افسردگی و آنتی‌هیستامین‌ها)، احتمال ابتلای شما به بیماری‌های لثه بیشتر است.
بهترین راه درمان بیماری‌های لثه رعایت صحیح بهداشت دهان و دندان، و در بعضی موارد پیگیری درمان‌های پزشکی و دندانی است.
عوارض عفونت لثه و دندان
مشکلات و بیماری‌های لثه ممکن است ریسک بیماری‌های دیگری را هم افزایش دهند. این بیماری‌ها و مشکلات عبارتند از:
- مشکلات قلبی – عروقی
- عفونت ریه
- در صورت ابتلا به این بیماری‌ها در دوران بارداری، زایمان زودرس و به دنیا آمدن نوزاد دارای مشکلات رشدی.
اما باید به این نکته توجه کرد که با این که ممکن است افراد دچار بیماری‌های لثه در معرض چنین مشکلاتی باشند، اما شواهدی هم وجود ندارد که نشان دهد بیماری‌های لثه مستقیماً این مشکلات را ایجاد می‌کنند.
عفونت لثه بعد از عصب کشی دندان
هرچقدر هم دندانپزشک شما خوب و تمیز کار کند، باز هم ممکن است بعد از درمان عصب کشی دندان دچار عفونت شوید. برخی دلایل احتمالی عبارتند از:
- ممکن است یکی از کانال‌های ریشه از دید دندانپزشک پنهان مانده باشد.
- ترک‌های نامشخص و ناپیدا در ریشه‌ی دندان.
- ترمیم نادرست دندان که باعث ورود باکتری‌ها به درون دندان و ایجاد عفونت و آلودگی اطراف دندان می‌شود.
- از بین رفتن ماده‌ی پرکننده‌ی دندان در طول زمان، که باعث می‌شود باکتری‌ها به درون دندان راه پیدا کنند.
درد بعد از عصب‌کشی دندان چه مدت طول می‌کشد؟
اطلاعاتی در مورد درد بعد از عصب‌کشی:
- در عصب‌کشی، بافت‌های مرده یعنی پالپ دندان برداشته می‌شود و باقی دندان حفظ می‌گردد.
- در این شیوه، برای فرد پیش از شروع درمان از بی‌حسی استفاده می‌شود پس نسبت به روش‌های دیگر درد بیش‌تری ندارد.
- اگر درمان ریشه با مشکل مواجه شود، مجدداً می‌توان آن را از سر گرفت تا مشکل برطرف شود.
چه مقدار درد طبیعی است؟
اگر درد بعد از عصب‌کشی دندان خیلی طولانی شود غیر طبیعی است. بعضی افراد می‌گویند تا چند روز بعد از عصب‌کشی احساس درد و حساسیت داشته‌اند. چندین دلیل برای این مسئله وجود دارد:
- بافت اطراف لثه متورم و ملتهب مانده است: با این که در عصب‌کشی ریشه و عصب دندان برداشته می‌شود اما همچنان اعصاب کوچکی در آن محل و بافت‌های اطراف باقی می‌مانند و در صورتی که این ناحیه ملتهب شود، این اعصاب حس درد را منتقل می‌کنند.
- آسیب‌های ناشی از ابزار دندانپزشکی: ممکن است ابزارهایی که برای تمیز کردن کانال دندان استفاده میشوند به طور سهوی باعث ایجاد آسیب در بافت‌های حساس اطراف شوند.
- پرکننده‌ی موقت ناصاف: وقتی که دندانپزشک به طور موقت حفره را پر کند اما آن را به اندازه‌ی کافی صاف نکند، مشکل ایجاد می‌شود. حتی اگر این پرشدگی فقط کمی بلندتر از بقیه‌ی دندان باشد، این موضوع دهان را اذیت می‌کند و منجر به زخم‌هایی می‌شود.
در اکثر موارد، حساسیت و ناراحتی بعد از عصب‌کشی باید ظرف چند روز از بین برود؛ اگر این اتفاق نیفتاد، یا اگر درد شدید بود و درمان‌های خانگی افاقه نکرد، باید برای ارزیابی وضعیت به دندانپزشک مراجعه کنید.
ممکن است عصب‌کشی با شکست مواجه شود؟
وجود یک کانال اضافی یا مانعی در مسیر کانال ممکن است باعث شود عصب‌کشی به درستی انجام نشود. البته خوشبختانه اکثر عصب‌کشی‌ها موفقیت‌آمیز هستند؛ با این حال، گاهی اوقات این درمان موفق نیست و ممکن است درد بیمار بیشتر شود. چند دلیل برای بروز این مشکل وجود دارد:
- ترمیم شروع به خراب شدن کند.
- بهداشت دهان و دندان ضعیف باشد.
- دندان یا پرشدگی آن به مرور زمان خراب و تجزیه شود.
- وجود یک کانال اضافی که از دید متخصص پنهان بماند.
- وجود مانعی مانند کانال منحنی دندان، که مانع تمیز کردن کامل کانال شود.
- ترک‌های عمودی روی دندان
- خطای دندانپزشک یا متخصص ریشه
اگر درد در نتیجه‌ی پنهان ماندن ریشه باشد، دندانپزشک باید دندان را دوباره باز کند، پرکردگی را بردارد و کانال را پیدا و تمیز کند.
اگر دندان دچار ترک‌ها یا شکستگی‌های عمودی باشد، احتمال دارد دندانپزشک دندان را خارج کند.
اگر فردی بعد از درمان ریشه همچنان دچار عفونت یا التهاب باشد، ممکن است نیاز به جراحی به نام جراحی قطع ریشه‌ی دندان داشته باشد.
کنترل درد بعد از عصب کشی دندان
بعد از عصب‌کشی برای کنترل درد آن می‌توانید از مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن استفاده کنید. اما حتماً طبق دستورالعمل دارو از آن استفاده کنید و اگر مسکن‌ها درد را از بین نمی‌برند حتماً موضوع را به دندانپزشک خود اطلاع دهید.
هرگز روی دندانی که عصب‌کشی شده تا زمان ترمیم کامل، چیزی نجوید چون پرکردگی‌های موقت خیلی حساس هستند و ممکن است بشکنند. همچنین باید بهداشت دهان و دندان به خوبی رعایت شود؛ استفاده‌ی منظم از نخ دندان و مسواک زدن خیلی مهم است.
درمان خانگی التهاب و عفونت لثه و عفونت دندان
در ادامه به معرفی روش های خانگی درمان عفونت لثه می پردازیم.
درمان عفونت لثه با نمک
نمک با خاصیت عفونت زدایی و ضد باکتریایی یکی از ترکیباتی است که در درمان عفونت لثه بسیار موثر است. برای کاهش التهاب لثه مقداری نمک را در آب ولرم حل کنید و آن را به عنوان دهانشویه استفاده کنید. ترکیب آب و نمک را حداقل ۳۰ ثانیه در دهان خود نگه دارید و سپس از دهان خود خارج کنید . سعی کنید این روش را سه بار در روز انجام دهید.
درمان عفونت لثه با آلوئه ورا
آلوئه ورا گیاهی ضد باکتریایی است که علاوه بر کاهش التهاب و عفونت لثه برای رفع بوی بد دهان هم بسیار خوب است.
جوش شیرین
از جوش شیرین برای تولید خمیر دندان هم استفاده می شود. جوش شیرین اسیدهای موجود در درهان را خنثی کرده و سبب کاهش التهاب و عفونت دهان می شوند. دو قاشق غذا خوری جوش شیرین را با یک لیوان آب مخلوط کنید و آن را به عنوان دهانشویه مصرف کنید.
لیمو
لیمو با خاصیت اسیدزدایی می تواند جرم های دندان را از بین ببرد و سبب کاهش تورم وعفونت لثه شود.آب لیمو را با نمک مخلوط کرده و توسط انگشت بر روی لثه ها و دندان های خود بمالید.
درمان عفونت لثه با عسل
یکی از بهترین مواد خوراکی که خاصیت درمانی بسیاری دارد عسل است. عسل با خاصیت ضد باکتری خود می تواند عفونت لثه را از بین ببرد. مقداری عسل را در ناحیه آسیب دیده بمالید.
چای کیسه ای
چای یکی از روش های درمانی دیرینه است که در درمان عفونت دندان و لثه موثر است.برای درمان عفونت و درد لثه می توانید یک چای کیسه ای را در آب جوش به مدت ۴ الی ۶ دقیقه قرار دهید سپس چای را بر روی لثه های آسیب دیده قرار دهید.
عفونت دندان بعد از شیمی درمانی
دندانپزشک باید بداند بیمارانی که به تازگی یا در سه ماه گذشته تحت شیمی‌درمانی بوده‌اند یا در شش ماه گذشته پرتودرمانی داشته‌اند (قبل یا بعد از پیوند مغز استخوان) و دچار عفونت دندان شده‌اند ممکن است در معرض عفونت نوتروپنی (یک نارسایی ایمنی ناشی از نقص نوتروفیل) قرار داشته باشند. در صورتی که دندانپزشک به این موضوع شک کند باید فوراً با متخصص آنکولوژی یا هماتولوژی بیمار تماس بگیرد.
دکتر سمانه شیرانی متخصص دندانپزشک در شمال تهران
