جرم گیری دندان فرایندی است که به‌صورت روزانه و برای درمان بیماری های لثه‌ای و جلوگیری از تجمع جرم روی دندان انجام می شود. مسواک زدن و شستشوی روزمره دهان فقط سطح رویی دندان را تمیز می کند اما فرایند جرمگیری نقاط عمیق تر را هم پاکیزه نگه می دارد. اگر دندانپزشکتان توصیه کرده فرایند جرمگیری یا پوشش ریشه انجام دهید، بهتر است معنی آن ها را بدانید و خودتان را برای آن آماده کنید.
جرم دندان چیست؟
به لایه نرم و چسبناکی که روی دندان ایجاد می شود، جرم دندان می گویند. جرم میلیون ها باکتری دارد و اگر این باکتری ها با مسواک و نخ دندان از بین نروند، باعث فاسد شدن دندان و عفونت لثه می شوند.
وقتی غذا می خورید، باکتری های موجود در جرم، از شکر غذایتان استفاده می کنند و اسید می سازند. این اسید مینای دندان را از بین می برد و اگر این فرایند چند بار تکرار شود، مینای دندان فرو می ریزد و دندانتان سوراخ می شود.
عفونت و التهاب لثه در اثر جرم دندان
جرم هایی که با مسواک و نخ دندان از بین نمی روند، به مرور زمان سفت تر می شوند و روی دندان هایتان رسوب می کنند. وقتی این رسوبات در خط لثه تجمع می کنند، کشیدن نخ دندان و مسواک زدن سخت تر می شود. هرچه جرم، باکتری و رسوب روی دندان بیشتر شود، لثه قرمز و متورم می شود و حتی ممکن است هنگام شستشوی دهان خون بیفتد. به این مرحله «التهاب لثه» می گویند که از مراحل اولیه بیماری لثه به حساب می آید.
التهاب لثه با روش های تخصصی و نظافت دهان درمان می شود ولی اگر آن را پشت گوش بیندازید، ممکن است به بیماری های پریودنتال تبدیل شود. بیماری پریودنتال نوع شدیدتری از بیماری لثوی است که باعث عفونت لثه و استخوان دندان می شود و دندان را از بین می برد.
جرم گیری دندان چیست؟
جرمگیری فرایندی درمانی برای درمان بیماری های لثه است؛ نوعی عملیات پاک‌کنندگی که زیر خط لثه را تمیز می کند و جرم هایی که در آن نقطه جمع شده‌اند را خارج می کند.
فواید جرمگیری دندان
مسواک زدن و شستشوی روزمره دهان از بیماری های لثه‌ای جلوگیری می کند اما جرمگیری دندان و پوشش ریشه برای درمان این بیماری هاست. این روش درمانی که گاهی به آن «شستشوی عمیق» هم گفته می شود، نیازی به جراحی ندارد و برای درمان بیمارانی که پریودنتال مزمن دارند، روش فوق‌العاده‌ای است.
مراحل جرم گیری دندان
در جرمگیری دندان، با دقت باکتری ها و جرم های سطح روی دندان و زیر خط لثه را پاک می کنند. برای این کار دو روش وجود دارد
جرم گیری دندان به روش دستی
روش اول دستی است. در این فرایند پزشک برای پاک کردن جرم دندان از ابزاری دستی و فلزی به نام scaler (جرم‌برنده) یا کورت استفاده می کنند. دندانپزشک این میله باریک را داخل خط لثه فرو می کند تا جرم هایی که مسواک قادر به پاک کردنشان نیست را تمیز کند.
جرم گیری دندان به روش ماشینی
روش دوم ماشینی است. در این فرایند، دندانپزشک برای جرمگیری از دستگاه های ماشینی استفاده می کند. این دستگاه یک سری فلزی دارد که با حالت ویبره خود، جرم را از روی دندان پاک می کند. هاشورهای روی سری این دستگاه همراه با آبی که با فشار از آن خارج می شود، کمک می کنند جرم روی دندان خیلی راحت از بین برود.
پوشش ریشه
معمولا بعد از جرمگیری دندان عمل پوشش ریشه هم انجام می دهند. پوشش ریشه عمق بیشتری از دندان را تمیز می کند و به سطح ریشه دندان مربوط می شود. این فرایند هم درست مانند جرمگیری انجام می شود. در عمل پوشش ریشه سطح ریشه را تمیز می کند تا لثه ها بتوانند دوباره به دندان بچسبند.
آیا جرم گیری دندان درد دارد؟
جرمگیری دندان معمولا دردآور است؛ بخصوص اگر لثه های حساسی داشته باشید. به همین خاطر، دندانپزشکان از بیحسی موضعی استفاده می کنند تا بافت لثه بی‌حس شود و در طی فرایند درد کمتری احساس کنید. اگر خیلی روی درد حساس هستید، با پزشک خود صحبت کنید تا از دارویی استفاده کند که کل ناحیه دهانتان بی‌حس شود.
روش های جرم گیری دندان در خانه
بهترین راه برای جرمگیری در خانه این است که حداقل دو بار در روز دندانتان را مسواک بزنید. باید از مسواکی نرم استفاده کنید و هر سه تا چهار ماه آن را تعویض کنید. وقتی تارهای مسواک به هم ریخته می شوند، یعنی وقت آن رسیده که مسواک جدید بخرید. همچنین، مسواک های برقی برای از بین بردن جرم بهتر از مسواک های معمولی عمل می کنند.
اول نخ دندان بکشید
قبل از مسواک زدن، نخ دندان بکشید تا همه ذره های غذا از لای دندان هایتان خارج شود و بتوانید با مسواک آن ها را پاک کنید.
مراحل کشیدن نخ دندان
۱. حدود ۴۵ سانتی متر از نخ دندانتان را ببرید و دو انتهای آن را دور انگشت وسط هر دو دستتان بپیچید.
۲. سپس محکم آن را بین انگشت شصت و اشاره نگه دارید و به‌آرامی بین دوتا از دندان ها بکشید.
۳. نخ را به صورت Cشکل به سمت یکی از دندان ها حرکت دهید.
۴. نخ دندان را آرام به بالا و پایین بکشید و به سمت دیواره دندان فشار دهید. حواستان باشد خیلی سفت نکشید و نخ دندان را پاره نکنید.
۵. این مراحل را برای تک‌به‌تک دندان ها تکرار کنید و حتما بین دندان های عقبی هم نخ دندان بکشید.
مسواک بزنید
بعد از کشیدن نخ دندان نوبت به مسواک زدن می رسد. هر بار مسواک زدن باید دو دقیقه طول بکشد. برای این کار مراحل زیر را دنبال کنید:
۱. به اندازه لوبیا روی مسواک خمیردندان بزنید (برای کودکان خمیردندان باید اندازه دانه برنج باشد).
۲. مسواکتان را با زاویه ۴۵ درجه نسبت به لثه ها نگه دارید.
۳. با ضربه هایی کوتاه و آرام، مسواکتان را به سمت عقب و جلو حرکت دهید و اندازه هر ضربه را با سایز دندان هماهنگ کنید.
۴. تمام سطوح جلویی، پشتی و رویی دندان را مسواک بزنید و زبان را هم فراموش نکنید.
۵. برای مسواک زدن داخل دندان های جلویی، مسواک را به صورت عمودی خم کنید و به‌آرامی به صورت بالات و پایین روی دندان ها حرکت دهید.
متاسفانه جرم خیلی سریع بعد از فرایند شستشوی دهان باز هم روی دندان جمع می شود. بعضی از متخصصان برای جرمگیری در خانه روش های دیگری را پیشنهاد می دهند. استفاده از روغن مینای دهان یا جوش شیرین دو مورد از این روش ها هستند.
روغن مینا
قرقره کردن روغن مینا (که معمولا روغن زیتون یا نارگیل است) داخل دهان، دندان ها را تقویت و از فرسودگی آن ها جلوگیری می کند. همچنین درد لثه را آرام کرده و جرم ها را از بین می برد.
برای این کار، کافی است حدود یک قاشق غذاوری از روغن زیتون یا نارگیل را داخل دهان بچرخانید و بین ۲۰ تا ۳۰ دقیقه نگه دارید (خیلی بیشتر از مدت‌زمانی که دهان‌شویه های معمولی را در دهانتان نگه می دارید). بخصوص روغن نارگیل (coconut) برای این کار خیلی مفید است زیرا حاوی اسیدهای چرب از جمله اسیدلاریک است. این ماده خاصیت ضدالتهاب و ضدمیکروب دارد و باکتری های دهان را از بین می برد.
جرم گیری دندان با جوش شیرین
طبق تحقیقات معتبر پژوهشگران (Researchers Trusted Source)، افرادی که از خمیردندان های حاوی جوش شیرین استفاده می کنند، جرم دندان هایشان بیشتر از بین می رود و درعین حال میزان رشد دوباره جرم روی دندان هایشان در ۲۴ ساعت آینده کمتر است.
جوش شیرین خاصیت پاک‌کنندگی طبیعی دارد و به همین خاطر برای جرمگیری مناسب است. حالت سایشی این ماده خیلی راحت باکتری ها را از روی دندان ساییده و جدا می کند.
قیمت جرم گیری دندان در سال ۹۸
جرمگیری و پوشش ریشه دوتا از ابتدایی ترین روش های درمانی بیماری های پریودنتال هستند.جرم گیری هر دو فک، حدود ۱۲۰ هزار تومان هزینه دارد. اگر فقط می خواهید یک‌چهارم دندان ها جرمگیری کنید، این مبلغ را به چهار تقسیم کنید.
عوامل مختلفی هستند که بر هزینه این فرایند تاثیر می گذارند، بعضی از این عوامل به دندانپزشک مربوط می شوند و برخی دیگر به خود شما ربط دارند. این فرایند شامل دو مرحله می شود.
از بین بردن جرم سیاه دندان
مرحله اول جرمگیری دندان است که در آن رسوب ها و جرم های روی دندان را پاک می کنند. در این مرحله، جرمگیری روی لثه و زیر آن صورت می گیرد.
از بین بردن جرم ریشه دندان
در مرحله دوم، یعنی پوشش ریشه هم دقیقا همین کار را می کنند، با این تفاوت که فرایند جرمگیری را روی ریشه دندان ها انجام می دهند.
در فرایند پوشش ریشه، تمام نقاط سفت را صاف می کنند و این کار باعث می شود باکتری ها نتوانند دوباره به ریشه ها نفوذ کنند.
تمام دندانپزشکان معمولی (General dentists) خدمات جرمگیری و پوشش دندان را ارائه می دهند و معمولا این کار وظیفه بهداشت‌کار دهان و دندان است. با این حال، اگر وضعیت لثه هایتان خیلی وخیم بود، می توانید به متخصص جراح لثه مراجعه کنید.
متخصص جراحی لثه
متخصص بیماری های پریودنتال سه برابر بیشتر از دندانپزشک های معمولی پول می گیرد اما آن ها متخصص لثه هستند و نسبت به دندانپزشکان دیگر، سه سال بیشتر درس خوانده‌اند تا تخصص بگیرند. این متخصصان معمولا روند درمانی و جراحی های متفاوتی هم دارند.
هزینه های اضافی جرم گیری دندان
بیشتر مراحل درمانی دندان هزینه های اضافه‌ای دارند و نمی توان از قبل میزان هزینه نهایی آن ها را پیش‌بینی کرد.
هزینه ویزیت متخصص جراح لثه
ویزیت اولیه معمولا بین ۵۰ تا ۲۰۰ دلار هزینه دارد. البته اگر بخواهید می توانید از همان ابتدا درخواست جرمگیری ساده کنید و بین ۷۵ تا ۲۵۰ دلار هزینه کنید.
هزینه عکسبرداری از دندان
اگر نیاز به عکسبرداری از دندان ها شد، بین ۲۵ تا ۲۵۰ دلار دیگر به آن اضافه می شود. حتی اگر لازم بود، دندانپزشک ممکن است عمل دبریدمان (برداشت یا حذف یک بخش از بافت مرده، عفونی شده یا صدمه دیده از بدن بیمار) انجام دهد که خودش بین ۷۵ تا ۱۵۰ دلار هزینه می تراشد.
هزینه داروی بی حسی دندان
علاوه بر این، عمل جرمگیری دندان و پوشش ریشه بسیار دردآور است و به داروهای بیحسی احتیاج دارد. داروی بیحسی موضعی برای هر دندان حدود ۳۰۰ دلار و نیتروکسید بین ۵۰ تا ۱۰۰ دلار بیشتر از آن هزینه برمی‌دارد. اگر بخواهید آنتی بیوتیک به لثه هایتان تزریق کنند، به ازای هر دندان باید بین ۳۰ تا ۹۰ دلار دیگر هم بدهید. آنت بیوتیک باعث می شود روند بهبود سریع تر انجام شود.
باید قبل از انجام مراحل درمانی از هزینه ها اطلاع داشته باشید و دقیقا بدانید چقدر قرار است پول بدهید. این‌گونه می توانید در صورت لزوم هزینه های مربوط به آن را کاهش دهید.
مضرات جرم گیری دندان
فرایند جرمگیری دندان علاوه بر فوایدش، مشکلاتی هم دارد. در زیر به چند مورد از آن ها اشاره کرده‌ام.
شل شدن دندان
جرمگیری خیلی کم یا خیلی زیاد، باعث شل شدن دندان می شود؛ حتی ممکن است چندتا از دندان هایتان شل شود. علاوه بر این، فرایند جرمگیری برای بیماران دیابتی هم خطرناک است و احتمال دارد برایشان مشکلات قلبی به وجود بیاید.
بیماری های لثه
جرمگیری نادرست باعث بیماری های لثه می شود. این بیماری ها درد ندارند اما رفته‌رفته در لثه گسترش پیدا می کنند. یکی از اصلی ترین دلایل بیماری پریودنتال ، رسوب و ته‌نشینی جرم زیر خط لثه است. برای حفظ سلامت لثه، باید از تجمع باکتری و آثار غذا روی دندان جلوگیری کنیم.
خونریزی لثه
جرمگیری مداوم دندان ها، از تجمع دوباره میکروب زیر لثه جلوگیری می کند و نمی گذارد دچار بیماری های دندانی شوید. با این حال، این فرایند گاهی ممکن است موجب تورم و حساس شدن لثه شود. این کار حساسیت لثه را نسبت به غذاهای سرد و داغ بیشتر می کند. همچنین اگر دندانپزشک در روند جرمگیری زیاده‌روی کند، لثه ها آب می روند، ریشه ها در معرض میکروب قرار می گیرند و درنهایت موجب خونریزی لثه می شود.
خطرات جرم گیری دندان
به گفته انجمن دندانپزشکی آمریکا، تجمع رسوب بیش از سه میلی‌متر روی دندان مشکلاتی برای آن به وجود می آورد. اگر میزان رسوب از این حد بگذرد، فرد دچار بیماری لثه شده و حفره هایی بین دندان و لثه هایش ایجاد می شود.
در این شرایط، لثه از دندان جدا می شود و باکتری بیشتری زیر آن تجمع می کند.خطرات و اثرات جانبی فرایند جرمگیری خیلی رایج نیستند، به همین خاطر اغلب نادیده گرفته می شوند. عمل جرمگیری دندان و پوشش ریشه جهت جلوگیری از بیماری لثه انجام می شود و نباید خودش باعث ایجاد این بیماری شود. بنابراین لازم است قبل از آن با متخصص مشورت کنید و تحت معاینه قرار بگیرید.
عوارض جرم گیری دندان در خانه
وقتی به کلینیک دندانپزشکی مراجعه می کنید، بهداشت‌کار دهان و دندان برای جرمگیری دندانتان از ابزار مخصوص استفاده می کند. یکی از این ابزار اسکیلر (میله جرم‌برنده) دندان است که به آن اسکراپر جرمگیری هم می گویند. احتمالا این وسیله را در فروشگاه های محله‌تان دیده‌اید اما بهتر است خودتان از آن استفاده نکنید.
درست است که ابزار جرمگیری در هر فروشگاهی پیدا می شود اما اینکه آن ها را خریداری کنید و خودتان کار جرمگیری را انجام دهید، اصلا عقلانی نیست. میله اسکریپر وسیله‌ای پزشکی است و برای کار کردن با آن باید آموزش ببینید. طبق گفته انجمن دندانپزشکی آمریکا بهداشت‌کارها حداقل دو سال در دانشگاه آموزش می بینند تا طریقه درست استفاده از این ابزار را یاد بگیرند و بتوانند مدرک خود را دریافت کنند. این مدت‌زمان طولانی به این خاطر است که هنگام انجام فرایندهای درمانی، به لثه و دندان های بیمار آسیبی نرسانند.
از آنجایی که این میله ها تیز هستند، استفاده نادرست آن ها به بافت حساس لثه صدمه می زند. جراحت لثه نه تنها درد دارد، بلکه باعث برگشت لثه هم می شود. به این معنا که بافت لثه آب می رود و قسمت بیشتری از دندان را نمایان می کند. همچنین حفاظت از ریشه دندان کمتر می شود و ریشه در معرض میکروب ها قرار می گیرد. میله تیز اسکراپر علاوه بر این ممکن است به داخل گونه، زبان و بافت های نرم دیگر دهان هم آسیب بزند.
یکی دیگر از خطرات استفاده از اسکراپر جرمگیری (plaque scrapers) در خانه، این است که لثه عفونت کند، رسوب و باکتری به سمت خط لثه هدایت شود و درنهایت برای لثه مشکل به وجود آورد.
دکتر سمانه شیرانی متخصص دندانپزشک در شمال تهران
مهدی یکشنبه ۱۵ دی ۹۸( 2 هفته پیش) مشاهده پرسش 
