اصطلاح “جوش قرمز داخل دهان” یک توصیف کلی برای انواع مختلفی از برجستگی‌ها، لکه‌ها یا زخم‌های قرمز رنگ است که می‌توانند در هر نقطه از دهان—از جمله داخل گونه‌ها، روی زبان، لثه‌ها و سقف دهان—ظاهر شوند. برخلاف جوش‌های پوستی که ناشی از بسته شدن فولیکول‌های مو هستند، ضایعات دهانی ساختار متفاوتی دارند و می‌توانند نشانه‌ای از یک تحریک ساده تا یک بیماری زمینه‌ای جدی باشند. درک تفاوت بین این ضایعات و علت اصلی آن‌ها، کلید درمان موفقیت‌آمیز است. این مقاله به بررسی جامع علل ایجاد جوش قرمز در دهان و درمان‌های پیشنهادی برای هر کدام می‌پردازد.
۱- آفت دهان (Canker Sores)
آفت‌ها زخم‌های بسیار شایعی هستند که مرکز آن‌ها سفید یا زرد است اما توسط یک هاله قرمز و ملتهب احاطه شده‌اند. پرهیز از غذاهای محرک و مصرف مکمل‌های ویتامین در صورت تشخیص کمبود
-علت: علت دقیق نامشخص است اما استرس، آسیب‌های جزئی (گاز گرفتن)، کمبود ویتامین (B12، آهن)، حساسیت‌های غذایی و ژنتیک در بروز آن‌ها نقش دارند.
-علائم: درد تیز و سوزاننده، به ویژه هنگام خوردن غذاهای اسیدی یا تند
-تسکین درد: استفاده از ژل‌ها و پمادهای بی‌حس‌کننده موضعی (مانند لیدوکائین) یا دهانشویه‌های ضددرد
-تسریع بهبودی: شستشو با محلول آب‌نمک ولرم
-درمان‌های تجویزی: در موارد شدید و مکرر، پزشک ممکن است دهانشویه‌های استروئیدی (برای کاهش التهاب) یا پمادهای مخصوص تجویز کند.
۲. تبخال دهانی (Oral Herpes)
تبخال ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس (HSV-1) است و به صورت خوشه‌هایی از تاول‌های کوچک ظاهر می‌شود که پس از پاره شدن، زخم‌های قرمز و دردناکی را به جای می‌گذارند.
-علت: عفونت ویروسی بسیار واگیردار
-علائم: سوزن‌سوزن شدن، خارش یا سوزش قبل از ظهور تاول‌ها؛ گاهی همراه با تب
–داروهای ضدویروس: مصرف قرص‌های ضدویروس مانند آسیکلوویر یا والاسیکلوویر، به ویژه اگر در ۴۸ تا ۷۲ ساعت اولیه پس از بروز علائم مصرف شوند، می‌تواند شدت و مدت بیماری را کاهش دهد.
-پمادهای موضعی: پمادهای ضدویروس نیز برای تسکین علائم موضعی موجود هستند.
-تسکین درد: استفاده از مسکن‌های عمومی مانند ایبوپروفن یا استامینوفن.
۳. بیماری دست، پا و دهان
این بیماری ویروسی باعث ایجاد زخم‌های قرمز و دردناک در دهان، به خصوص در قسمت انتهایی آن، و همچنین بثورات پوستی در دست و پا می‌شود.
-علت: ویروس کوکساکی (Coxsackievirus)، که واگیردار است.
-علائم: زخم‌های دهانی، بثورات پوستی در کف دست و پا، تب و گلودرد
-این بیماری درمان خاصی ندارد و دوره آن باید طی شود (معمولاً ۷ تا ۱۰ روز). درمان‌ها کاملاً حمایتی هستند.
-مدیریت تب و درد: استفاده از استامینوفن یا ایبوپروفن
-جلوگیری از کم‌آبی: تشویق بیمار به نوشیدن مایعات خنک. بستنی و نوشیدنی‌های غیر اسیدی گزینه‌های خوبی هستند.
-تسکین درد دهان: استفاده از دهانشویه‌های بی‌حس‌کننده یا اسپری‌های مخصوص برای کاهش درد هنگام بلع
۴. کاندیدیاز دهانی یا برفک (Oral Thrush)
یک عفونت قارچی که می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های سفید شود، اما گاهی به صورت لکه‌های قرمز خام (به خصوص در زیر دندان مصنوعی) یا پس از پاک شدن لایه‌های سفید ظاهر می‌شود.
-علت: رشد بیش از حد قارچ کاندیدا به دلیل ضعف سیستم ایمنی، مصرف آنتی‌بیوتیک یا دیابت.
-علائم: طعم ناخوشایند، خشکی دهان و گاهی درد.
–داروهای ضدقارچ: درمان اصلی استفاده از داروهای ضدقارچ است که به صورت مایع (مانند نیستاتین)، قرص (مانند فلوکونازول) یا ژل موضعی تجویز می‌شود.
-رعایت بهداشت: تمیز کردن دقیق دندان‌های مصنوعی، استفاده از مسواک نرم و حفظ بهداشت دهان.
-کنترل بیماری زمینه‌ای: مدیریت قند خون در افراد دیابتی یا تنظیم داروهایی که ممکن است باعث تضعیف ایمنی شده باشند.
۵. لیکن پلان دهانی (Oral Lichen Planus)
یک بیماری التهابی مزمن و خودایمنی که می‌تواند باعث ایجاد زخم‌ها و لکه‌های قرمز دردناک (نوع فرسایشی) در دهان شود.
-علت: واکنش سیستم ایمنی بدن علیه سلول‌های مخاط دهان
-علائم: احساس سوزش، درد شدید و حساسیت به غذاهای تند
-این بیماری درمان قطعی ندارد و هدف کنترل علائم است.
-کورتیکواستروئیدهای موضعی: استفاده از ژل‌ها، پمادها یا دهانشویه‌های حاوی استروئید برای کنترل التهاب و درد
-داروهای سیستمیک: در موارد بسیار شدید، ممکن است داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی به صورت خوراکی تجویز شوند.
-پرهیز از محرک‌ها: خودداری از مصرف غذاهای تند، اسیدی و خشن
۶. اریتروپلاکیا (Erythroplakia)
این یک لکه قرمز مخملی و بسیار جدی در دهان است که ریسک بالایی برای سرطانی بودن یا تبدیل شدن به سرطان دارد.
-علت: مصرف زیاد دخانیات و الکل
-علائم: معمولاً بدون درد است و به همین دلیل خطرناک‌تر است.
-این یک وضعیت اورژانسی نیست اما بسیار فوری است. درمان شامل بیوپسی (نمونه‌برداری) فوری برای تشخیص قطعی است.
-در صورت تأیید سلول‌های پیش‌سرطانی یا سرطانی، ضایعه باید به طور کامل از طریق جراحی یا لیزر برداشته شود.
-پیگیری منظم: پس از درمان، بیمار باید به طور مرتب تحت نظر باشد تا از عدم بازگشت ضایعه اطمینان حاصل شود.
نتیجه‌گیری
همانطور که مشاهده کردید، “جوش قرمز داخل دهان” می‌تواند از یک آفت ساده تا یک ضایعه پیش‌سرطانی جدی متغیر باشد. تشخیص افتراقی بین این موارد نیاز به دانش و تجربه تخصصی دارد و تشخیص اشتباه یا نادیده گرفتن علائم می‌تواند خطرناک باشد.
به همین دلیل، برای هرگونه ضایعه قرمز رنگ مداوم (بیش از دو هفته)، دردناک یا مشکوک در دهان، اکیداً توصیه می‌شود از خوددرمانی پرهیز کرده و برای تشخیص دقیق به دندانپزشک متخصص بیماریهای دهان، فک و صورت مراجعه کنید. این متخصصان در زمینه تشخیص و درمان انواع زخم‌ها و ضایعات دهانی آموزش دیده‌اند. یکی از متخصصان برجسته و باتجربه در این زمینه، دکتر سمانه شیرانی هستند که می‌توانند با ارزیابی دقیق و تشخیص صحیح، بهترین و موثرترین مسیر درمانی را برای شما مشخص کنند و نگرانی شما را برطرف سازند.
