داشتن یک زخم در دهان، چه روی زبان، چه داخل لپ یا روی لثه، تقریباً برای همه ما اتفاق افتاده است. اولین واکنش به یک آفت دردناک، معمولاً کلافگی است. اما وقتی یک زخم دهان، رفتاری متفاوت از یک آفت ساده نشان می‌دهد، نقطه درد اصلی شما از «کلافگی» به «ترس» تغییر می‌کند: “آیا این زخم دهان خطرناک است؟ آیا ممکن است نشانه سرطان باشد؟”
این نگرانی کاملاً قابل درک و بسیار رایج است. خبر خوب این است که اکثریت قریب به اتفاق زخم‌های دهانی، آفت‌های بی‌خطر (Aphthous Ulcers) هستند که خودبه‌خود بهبود می‌یابند. اما به عنوان یک متخصص پاتولوژی، وظیفه من این است که به شما کمک کنم تفاوت بین یک زخم آزاردهنده اما بی‌خطر را با یک زخم دهان طولانی مدت که نیاز به بررسی فوری دارد، تشخیص دهید. این مقاله راهنمای شما برای شناخت ۷ نشانه هشداردهنده سرطان دهان است.
قبل از بررسی علائم خطر، بیایید یک آفت معمولی را تعریف کنیم:
- -ظاهر: معمولاً گرد یا بیضی، با مرکز سفید، زرد یا خاکستری و یک هاله قرمز رنگ مشخص
- -احساس: بسیار دردناک است، مخصوصاً هنگام خوردن غذاهای اسیدی یا شور
- -مدت زمان: طی ۷ تا ۱۴ روز خودبه‌خود بهبود می‌یابد.
حالا، بیایید ببینیم چه زمانی یک زخم، دیگر «معمولی» نیست. اگر زخم دهان شما هر یک از مشخصات زیر را دارد، باید از «صبر کردن» دست بردارید و فوراً برای ارزیابی به متخصص فک و دهان مراجعه کنید.
۱- زخم دهانی که خوب نمی شود.
-قانون طلایی دو هفته: این مهم‌ترین قانون در دندانپزشکی است. یک آفت یا زخم ناشی از آسیب (مثل گاز گرفتگی) باید طی ۱۴ روز روند بهبودی واضحی را نشان دهد.
-علامت خطر: هر زخم دهان که خوب نمیشه و بیش از ۲ تا ۳ هفته در دهان شما باقی مانده است، یک پرچم قرمز جدی است و باید توسط متخصص بررسی شود، حتی اگر دردناک نباشد.
۲- زخمی که درد ندارد!
این یکی از گمراه‌کننده‌ترین نشانه‌هاست. آفت‌ها معمولاً دردناک هستند.
-علامت خطر: بسیاری از ضایعات سرطانی اولیه، در مراحل ابتدایی خود دردناک نیستند. اگر زخمی دارید که در حال بزرگ شدن است اما هیچ دردی ایجاد نمی‌کند، این موضوع باید حساسیت شما را بیشتر کند، نه اینکه باعث آرامش شما شود.
۳- ظاهر و رنگ غیرمعمول زخم
آفت‌ها معمولاً ظاهری «چاله‌مانند» و نرم دارند. مراقب زخم‌های زیر باشید:
-قرمز مخملی (Erythroplakia): یک لکه قرمز روشن که به راحتی خونریزی می‌کند.
-زخم سفید رنگ خطرناک (Leukoplakia): یک لکه سفید سفت که با کشیدن پاک نمی‌شود (برخلاف برفک)
-مخلوط (Speckled): ترکیبی از لکه‌های سفید و قرمز که بسیار مشکوک هستند.
۴- احساس سفتی یا توده در زیر زخم
اگر لبه‌های یک آفت معمولی را لمس کنید، نرم هستند.
-علامت خطر: اگر هنگام لمس کردن زخم یا ناحیه اطراف آن با زبان یا انگشت، احساس سفتی (Induration) یا وجود یک توده سفت در دهان در زیر بافت می‌کنید، این نشانه درگیری بافت‌های عمیق‌تر است و نیاز به بررسی فوری دارد.
۵- لبه‌های نامنظم و برجسته
آفت‌ها لبه‌های مشخص و معمولاً صافی دارند.
-علامت خطر: زخم‌های بدخیم اغلب لبه‌های نامنظم، برجسته، سخت و «پیچ‌خورده» (Rolled borders) دارند. ظاهر زخم شبیه به یک گل کلم کوچک یا یک زخم کهنه که لبه‌هایش به بیرون برگشته است، می‌باشد.
۶- محل قرارگیری زخم
آفت‌ها تقریباً همیشه روی بافت‌های «نرم» و متحرک دهان (داخل لب، داخل گونه، زیر زبان) ایجاد می‌شوند. زخم‌هایی که در مناطق «پرخطر» ظاهر می‌شوند، نگران‌کننده‌تر هستند. این مناطق عبارتند از:
-کناره‌های زبان (Lateral border of the tongue)
-کف دهان (Floor of the mouth)
-لثه‌ها (به خصوص اگر شبیه زخم باشد و نه التهاب لثه)
۷- علائم همراه مانند بی‌حسی یا تورم
یک آفت فقط درد موضعی دارد.
-علامت خطر: اگر همراه با زخم، در آن ناحیه احساس بی‌حسی، سوزن سوزن شدن یا مورمور شدن می‌کنید، یا اگر در بلع یا حرکت دادن زبان خود دچار مشکل شده‌اید، این می‌تواند نشانه درگیری عصب یا عضلات توسط ضایعه باشد.
تشخیص قطعی آفت از سرطان دهان
اگر زخمی در دهان شما وجود دارد که حتی یکی از ۷ نشانه بالا را دارد، استرس اصلی شما «ترس از ناشناخته بودن» است.
روند تشخیص: نترسیدن از بیوپسی
ابتدا پزشک زخم را به دقت معاینه چشمی و لمسی می‌کند. و در صورت نیاز نمونه برداری از زخم دهان انجام می شود. اگر ضایعه مشکوک باشد، بهترین و قطعی‌ترین راه تشخیص، بیوپسی است. این فرآیند ترسناک نیست: بیوپسی یک نمونه‌برداری بسیار کوچک، سریع و بدون درد (تحت بی‌حسی موضعی) از بافت زخم است. این نمونه به آزمایشگاه (پاتولوژی) فرستاده می‌شود و در عرض چند روز، پاسخ قطعی مشخص می‌شود. این کار به «ترس و گمان» شما پایان می‌دهد.
نتیجه‌گیری
تفاوت بین یک زخم دهانی بی‌خطر و یک ضایعه خطرناک، در «توجه به جزئیات» و «اقدام به موقع» است. قانون طلایی را به خاطر بسپارید:
اجازه ندهید نگرانی و ترس، شما را از مراجعه به پزشک باز دارد. ۹۹٪ مواقع، نتیجه بررسی‌ها خیال شما را راحت خواهد کرد. و در آن ۱٪ موارد نادر، تشخیص زودهنگام، کلید درمان موفقیت‌آمیز است.
