بهترین داروهای ضد قارچ دهان (معرفی ۶ داروی قطعی) + روش مصرف

درمان‌های ضد قارچ معمولاً به دو دسته موضعی (برای موارد خفیف تا متوسط) و سیستمیک (برای موارد شدید) تقسیم می‌شوند. در ادامه ۶ داروی اصلی و استاندارد را معرفی می‌کنیم.

نیستاتین یک آنتی‌بیوتیک ضد قارچ از دسته «پلی‌ن‌ها» است. ویژگی منحصر‌به‌فرد نیستاتین این است که از دستگاه گوارش جذب خون نمی‌شود؛ یعنی فقط روی سطح دهان و روده اثر می‌گذارد و سپس دفع می‌شود. به همین دلیل برای نوزادان بسیار ایمن است.

• نحوه صحیح مصرف:

  • بیمار باید قرص را در دهان بگذارد تا به آرامی (طی ۱۵ تا ۳۰ دقیقه) در بزاق حل شود.

  • هشدار: جویدن یا قورت دادن سریع قرص، اثر آن را تقریباً به صفر می‌رساند، چون دارو باید مستقیماً با بافت‌های دهان در تماس باشد.

  • معمولاً ۵ بار در روز تجویز می‌شود.

• نحوه عملکرد: این دارو مستقیماً روی دیواره سلولی قارچ اثر می‌گذارد.

• مناسب برای: برفک‌های سطحی و نوزادان

• عوارض احتمالی: چون جذب خون نمی‌شود، عوارض سیستمیک ندارد. اما ممکن است باعث تهوع خفیف یا اسهال (در دوز بالا) شود. طعم آن ممکن است برای برخی ناخوشایند باشد.

کلوتریمازول (Clotrimazole)؛ قرص‌های مکیدنی

کلوتریمازول از دسته «آزول‌ها» است که با تخریب دیواره سلولی قارچ، باعث مرگ آن می‌شود. برای عفونت‌های دهانی، فرم قرص مکیدنی (Troche) آن تجویز می‌شود (اشتباه نکنید، پماد کلوتریمازول برای پوست است!).

• نحوه صحیح مصرف:

  • بیمار باید قرص را در دهان بگذارد تا به آرامی (طی ۱۵ تا ۳۰ دقیقه) در بزاق حل شود.

  • هشدار: جویدن یا قورت دادن سریع قرص، اثر آن را تقریباً به صفر می‌رساند، چون دارو باید مستقیماً با بافت‌های دهان در تماس باشد.

  • معمولاً ۵ بار در روز تجویز می‌شود.

• عوارض احتمالی: ممکن است باعث کمی تحریک کبد (افزایش آنزیم‌ها) شود، اما در مصرف موضعی دهانی بسیار نادر است.

میکونازول (Miconazole)؛ ژل چسبنده

میکونازول هم از خانواده آزول‌هاست. فرم جدیدتر آن به صورت قرص‌های چسبنده بوکال (Buccal) یا ژل خوراکی است که به لثه می‌چسبد.

• نحوه صحیح مصرف:

  • ژل یا قرص را روی لثه (معمولاً بالای دندان نیش) قرار می‌دهند. این دارو به مرور در طول روز حل می‌شود و دوز پایداری از دارو را در دهان آزاد می‌کند.

  • این روش برای کسانی که نمی‌توانند روزی ۵ بار از کلوتریمازول استفاده کنند، راحت‌تر است (Compliance بهتر).

• ⚠️ هشدار حیاتی: میکونازول موضعی هم جذب سیستمیک دارد. اگر داروی وارفارین (رقیق‌کننده خون) مصرف می‌کنید، مصرف میکونازول می‌تواند خطر خونریزی داخلی را به شدت افزایش دهد. حتماً پزشک را مطلع کنید.

فلوکونازول (Fluconazole)؛ درمان سیستمیک قدرتمند

برخلاف سه مورد قبلی، این دارو موضعی نیست. فلوکونازول یک قرص یا کپسول است که قورت می‌دهید، وارد خون می‌شود و از طریق خون به جنگ قارچ‌ها در تمام بدن (دهان، مری، واژن و …) می‌رود. 

• قدرت: این دارو از طریق خون به تمام بدن می‌رسد و عفونت‌های قارچی عمیق و مقاوم را ریشه‌کن می‌کند.

• نحوه مصرف: سیار راحت‌تر از قطره و ژل است؛ معمولاً روزی یک عدد (مثلاً دوز ۱۰۰ یا ۲۰۰ میلی‌گرم) مصرف می‌شود.

• کاربرد: معمولاً برای بیماران با سیستم ایمنی ضعیف یا موارد عودکننده تجویز می‌شود. همچنین برای عفونت‌های متوسط تا شدید یا کسانی که از طعم قطره‌ها متنفرند، انتخاب اول است.

• عوارض احتمالی: سردرد، مشکلات گوارشی و بثورات جلدی.

• تداخلات: با داروهای زیادی (مثل داروهای چربی خون، داروهای ضد تشنج و …) تداخل دارد.

ایتراکونازول (Itraconazole)؛ جایگزین فلوکونازول

مشابه فلوکونازول است، اما طیف اثر گسترده‌تری دارد. زمانی تجویز می‌شود که قارچ کاندیدا به فلوکونازول مقاوم شده باشد (مثلاً در بیماران HIV مثبت یا کسانی که زیاد آنتی‌بیوتیک مصرف کرده‌اند).

• نحوه صحیح مصرف:

  • معمولاً به صورت محلول خوراکی تجویز می‌شود چون جذب آن بهتر از کپسول است و همزمان اثر موضعی هم روی گلو دارد.

  • نکته مهم: محلول ایتراکونازول باید با معده خالی مصرف شود تا بیشترین اثر را داشته باشد (برعکس کپسولش که با غذا بهتر جذب می‌شود).

• عوارض احتمالی: تهوع و در موارد نادر مشکلات قلبی (بنابراین در بیماران نارسایی قلبی با احتیاط شدید مصرف می‌شود).

آمفوتریسین B (Amphotericin B)؛ آخرین سنگر

قوی‌ترین داروی ضد قارچ موجود که معمولاً در بیمارستان‌ها استفاده می‌شود. برای دهان، فرمولاسیون‌های خاصی (مثل محلول سوسپانسیون دست‌ساز) از آن ساخته می‌شود.

• چه زمانی تجویز می‌شود؟ وقتی عفونت به هیچ‌کدام از داروهای بالا پاسخ ندهد و بیمار در شرایط بحرانی باشد.

• نحوه صحیح مصرف: مانند نیستاتین، باید در دهان چرخانده شود.

• عوارض احتمالی: نوع تزریقی آن عوارض کلیوی شدیدی دارد، اما نوع شستشوی دهانی (چون جذب نمی‌شود) عوارض بسیار کمتری دارد و ایمن‌تر است.

• فرم دارو: هم به صورت تزریقی و هم به صورت محلول خوراکی موجود است.

جدول مقایسه سریع داروها

دهانشویه اختصاصی ضد قارچ

در بسیاری از موارد، دهان‌شویه‌های آماده موجود در داروخانه‌ها (مانند کلرهگزیدین یا نیستاتین ساده) قدرت کافی برای درمان عفونت‌های پیچیده، مقاوم یا عودکننده را ندارند. یا ممکن است دوز استاندارد آن‌ها برای وضعیت خاص دهان شما مناسب نباشد.

رویکرد متفاوت در مطب دکتر سمانه شیرانی: ما معتقدیم نسخه هر بیمار، باید به اندازه اثر انگشت او منحصر‌به‌فرد باشد. در مطب دکتر شیرانی، پس از معاینه دقیق بالینی و تشخیص نوع ضایعه (قارچی، ویروسی، باکتریایی یا خودایمنی)، دهان‌شویه تخصصی و ترکیبی (Compounded Mouthwash) مخصوص شما ساخته می‌شود.

ویژگی دهان‌شویه‌های اختصاصی ما:

-تنظیم دوز بر اساس شدت بیماری: غلظت داروی ضد قارچ یا کورتون دقیقاً متناسب با شدت زخم‌ها و التهاب شما تنظیم می‌شود تا بیشترین اثر و کمترین عوارض را داشته باشد.

-ترکیب چند دارو در یک محلول: به جای استفاده جداگانه از چند دارو، ما ترکیبی از داروهای ضد قارچ، ضد التهاب، آنتی‌بیوتیک و مسکن را در یک فرمولاسیون پایدار آماده می‌کنیم (Magic Mouthwash).

-پایه دارویی مناسب: تنظیم pH و طعم دهان‌شویه برای کاهش سوزش و افزایش راحتی بیمار هنگام مصرف.

درمان قطعی را تجربه کنید. اگر درمان‌های معمول جواب نداده‌اند، نوبت آن است که دارویی را مصرف کنید که فقط برای شما ساخته شده است.

نتیجه‌گیری

انتخاب بین ژل، قطره یا قرص بستگی به شدت عفونت و وضعیت سلامت کلی شما دارد. هیچ‌گاه خودسرانه آنتی‌بیوتیک مصرف نکنید، زیرا آنتی‌بیوتیک‌ها خود عامل تشدید قارچ هستند. پیشنهاد می‌کنیم همین حالا برای تشخیص دقیق نوع ضایعه، یک نوبت ویزیت رزرو کنید تا بهترین رژیم درمانی برای شما تجویز شود.